Mechica

- “Już po mnie” - szepnęłam Piotrowi, widząc mężczyzn wnoszących parawan do głównej sali modlitewnej krakowskiego Templa. Oznaczało to tylko jedno: za chwilę będę musiała opuścić dogodny punkt obserwacyjny i usiąść za przepierzeniem. Dlaczego? Bo jestem kobietą, a kobiety i mężczyźni w synagodze modlą się i świętują - np. uroczystość bar micwy oddzielnie.

Miałam jednak trochę szczęścia. Po pierwsze rodzina chłopca nie należała do ortodoksyjnych (o czym najdobitniej świadczył strój jego matki), a zatem wspomnianego podziału nie przestrzegano restrykcyjnie. Po drugie kobietom udostępniono także balkon, skąd widok był o… całe piętro lepszy niż z ławek na parterze. Mogłam też dawać Piotrowi dyskretne znaki, co jeszcze warto sfotografować.

Mechica - hebr. przegroda, parawan, przepierzenie. Stosowana w synagodze by zapewnić rozdział mężczyzn od kobiet.

Mała Synagoga. Wrocław. Miejsce dla kobiet (za firankami) wydzielone w głównej sali modlitewnej męskiej.

Synagoga Chewra Lomdei Misznajot. Oświęcim. Miejsce dla kobiet (za wewnętrznymi oknami z firankami) w oddzielnym pomieszczeniu, bezpośrednio przylegającym do głównej sali modlitewnej męskiej.

Synagoga Kupa. Kraków. Miejsce dla kobiet na balkonie, emporze, galerii nad główną salą modlitewną męską. W przypadku tej synagogi empora ma kształt litery U (nie występuje jedynie na ścianie wschodniej) i dodatkową zabudowę z okienkami.

W szkle

Co sądzicie o tym zdjęciu? Bardzo je lubię. Przywołuje tak wiele myśli, skojarzeń, refleksji, że... aż nie potrafię ich ubrać w słowa. Zostawię jak jest.

Za oknem fasada Synagogi pod Białym Bocianem we Wrocławiu.

Lustro

Na pierwszej emporze Synagogi pod Białym Bocianem mieści się wystawa stała “Historia odzyskana. Życie Żydów we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku”.

Jeden jej element zwraca szczególną uwagę. To lustro z naklejką w kształcie żółtej Gwiazdy Dawida z czarnym napisem “Jude” - takiej, jaką naziści naznaczali Żydów w niektórych częściach okupowanej Europy.

Staję przed lustrem, widzę tę Gwiazdę na swojej piersi i przez jedną straszną minutę jestem poniżaną, prześladowaną Żydówką.

Lekcja pokory i empatii. Kiedyś “Cud purymowy”, dziś Gwiazda i lustro...

Brawa dla pomysłodawcy. Wielkie brawa!

Tory

“Kiedyś zjawił się u mnie po nocy jakiś rabin i prosił o przechowanie dziesięciu bardzo starych i cennych Tor. Całą noc mi tłumaczył, że kto uratował Torę, to jakby uratował człowieka. I że Tory powinny być przechowywane na stojąco. Co miałem robić. Wziąłem te Tory. Później bałem się rewizji. Biegałem jak głupi z nimi ze strychu do piwnicy i na odwrót. Zawsze oczywiście trzymałem je na stojąco. (...) po wojnie przyjechali do mnie tacy goście z Żydowskiej Komisji Historycznej. I wie pan co zrobili? Wrzucili te Tory na samochód na leżąco i pojechali. A ja się tak cały czas starałem, żeby one stały.”

/fr. “Magister Tadeusz Pankiewicz. Biografia”, Anna Pióro/

 Tory w aron ha-kodesz. Synagoga Chewra Lomdei Misznajot w Oświęcimiu.

Tory w aron ha-kodesz. Synagoga Mała we Wrocławiu.

 

Róża

"Wczoraj, kiedy twoje imię
Ktoś wymówił przy mnie głośno,
Tak mi było, jakby róża
Przez otwarte wpadła okno.

Dziś, kiedy jesteśmy razem,
Odwróciłam twarz ku ścianie.
Róża? Jak wygląda róża?
Czy to kwiat? A może kamień?"

/fr. "Nic dwa razy" Wisława Szymborska/

Kraków, ul. Miodowa

Kraków, ul. Miodowa

Pszczyna

Andrychów

Wrocław, ul. Ślężna

Wrocław, ul. Ślężna

Wrocław, ul. Ślężna

Gliwice, stary cmentarz żydowski

Powiem ci, kim byłem

Nieczęsto spotyka się na nagrobkach żydowskich świeckie symbole, odnoszące się do zawodu zmarłego. Dla mnie to wciąż skrzętnie kolekcjonowane perełki.

Nożyczki na macewie krawca Izaaka ben (syna) Cwi, zwanego Karif Sznajder. Zmarł w roku 1613. Stary kirkut w Krakowie.

Wąż Eskulapa na macewie lekarza (a także rabina (m.in. w Kairze), uczonego) Eliezera Aszkenazego. Zmarł w roku 1585. Stary kirkut w Krakowie.

Wąż Eskulapa na nagrobku lekarza. Stary kirkut we Wrocławiu.

Nóż na macewie mohela (osoba dokonująca rytualnego obrzezania). Kirkut w Pszczynie.

Moneta na macewie skarbnika gminy żydowskiej (lub osoby słynącej z dobroczynności). Kirkut w Szydłowcu.

Budynek banku na grobowcu bankierskiej rodziny Alexander. Stary kirkut we Wrocławiu.

Antyczny hełm na pomniku Georga Sternberga, oficera artylerii z czasów I wojny światowej. Stary kirkut we Wrocławiu.

Paleta na nagrobku malarza Maurycego Gottlieba. Zmarł w roku 1879. Nowy kirkut w Krakowie.

............................................

Ręka trzymająca gęsie pióro na macewie sofera Dawida Mosze Wallacha (sofer - kopista świętych tekstów żydowskich: Tora, mezuza, tefilin, a także: ketuba (kontrakt małżeński) i get (list rozwodowy). Kirkut w Warszawie. Zdjęcia nie mam (na razie) w swojej kolekcji. Zainteresowanych odsyłam (na razie) do książki "Dawna sztuka żydowska w Polsce" Izabelli Rejduch-Samkowej i Jana Samka. Ten wyjątkowo piękny symbol obiecuję pokazać najszybciej, jak to będzie możliwe.