Kubeczek i tor saneczkowy

 

Najpierw herbata w wymownym (upamiętniona firma przodków gospodarza) kubeczku, do tego wspaniały chleb i jeszcze lepsza oliwa prosto od chorwackiego chłopa. Na deser kwaśne mleko domowej, a jakże roboty.

Potem ruszamy w drogę - do Cygańskiego Lasu - bielskiej enklawy zieleni i odpoczynku. Naszym celem jest powstały w XIX wieku tor saneczkowy - dziś nieczynny i mocno zniszczony, lecz wciąż jeszcze robiący wrażenie - pięknem nieoczywistym.

Wąski, kręty, niebezpieczny, niegdyś jeden z najtrudniejszych w Europie. Dziś intrygująca leśna ścieżka spacerowa. Docieramy nią na szczyt Koziej Góry, do starego schroniska turystycznego.

Kubeczek i tor saneczkowy… tak naprawdę liczy się dobre towarzystwo! A że potomka zacnej żydowskiej familii, to już tylko miły dodatek.

 

 

 

 

 

 

 

Amfiteatr

Wielki skalny amfiteatr na Górze św. Anny - dzieło nazistów z 1938 roku. Miejsce organizowania wieców politycznych, składania hołdów poległym Niemcom.
 

Nieomal słyszę skandowanie wydobywające się z 300 tysięcy gardeł...

Bruk

Rokrocznie po Marszu Pamięci, na terenie dawnego obozu “Płaszów” organizowany jest spacer, który prowadzi Jarosław Żółciak. W tym roku dołączyliśmy po raz trzeci, może czwarty.

Teren, docelowo przeznaczony na obiekt muzealny, zmienia się. Od kilku lat jest uporządkowany, łatwo można się po nim przemieszczać. Odsłonięto pozostałości domu przedpogrzebowego, żydowskich grobów, obozowych baraków, zaznaczono plac apelowy. Postawiono tablice informacyjne opisujące najważniejsze, charakterystyczne punkty obozu.

Pielęgnowanie Pamięci - to jeden cel. Utrwalanie wiedzy - drugi. Zawsze też można dowiedzieć się czegoś nowego. Tak właśnie było tym razem.

Przed wywózką do obozów zagłady, lub przenosinami do “Płaszowa”, Żydów z krakowskiego getta gromadzono na Placu Zgody, po wojnie Bohaterów Getta. Od 2005 roku tragiczną historię tego miejsca upamiętniają pomnikowe krzesła. Zrewitalizowano cały dawny Umschlagplatz, który zyskał m.in. nową nawierzchnię.

Dzięki Jarosławowi Żółciakowi ocalał fragment oryginalnej, przedwojennej - tej, w którą wsiąkła krew prześladowanych. Przekonał jednego z robotników, który nie tylko mu uwierzył, ale i zaryzykował.

Fragment oryginalnej nawierzchni z czasów getta znajduje się przed zabytkowym budynkiem dawnego dworca autobusowego “Karpaty”.

Roztwór

Kraków, Bocheńska 7. Pod takim adresem działał przed wojną Teatr Żydowski, po wojnie Teatr Kolejarza.

Kiedyś pełen ruchu, śmiechu, muzyki; dziś opuszczony i niszczejący…

Bryła teatru przypomina raczej magazyn.

Wejście na widownię z korytarza przylegającej do teatru kamienicy.

Schodki i balustrada - widok z okna kamienicy.

Na klatce schodowej kilka plakatów przedstawień Teatru Kolejarza, żydowskich brak.

Dom Kereta

Słyszeliście już może o zjawisku przemocy filosemickiej? Badają je Elżbieta Janicka i Tomasz Żukowski. Najkrócej mówiąc chodzi o to, że - powodowani dobrymi intencjami filosemici swoimi działaniami (książki, filmy, akcje w przestrzeni publicznej) wpisują się w dyskurs antysemicki. 

Niedawno brałam udział w arcyciekawym spotkaniu z Elżbietą Janicką w Centrum Kultury Żydowskiej w Krakowie. Krytyka objęła m.in. filmy “Po-lin” i “Idę”, akcje Betlejewskiego “Tęsknię za Tobą, Żydzie” i “Płonie stodoła”, świetlną rekonstrukcję gettowego mostu nad Chłodną, Dom Kereta.

“Co jest nie tak z tym Domem Kereta?” - zapytał ktoś z widowni. “Wszystko” - odpowiedziała Janicka.

- najmniejszy dom świata - symbol haniebnych warunków życia, upokorzenia - symbol pariasa
- dom - symbol braku intymności (teatr cieni podczas korzystania z toalety)
- dom bez adresu
- dom - szczelina deratacyjna w murze, pomiędzy dwiema kamienicami: przedwojenną żydowską i powojennym blokiem
- dom na miejscu wysypiska śmieci
- makabryczna rekonstrukcja kryjówki żydowskiej
- ironiczna wersja daru dla pisarza (np. Sienkiewicz otrzymał pałac w Oblęgorku, Żeromski mieszkanie na Zamku Królewskim w Warszawie)
- dom jako dar (popatrz, jacy jesteśmy dobrzy, wyciągamy rękę do pojednania)
- dar dla Żyda z poczuciem humoru
- dar dla Żyda, którego bliscy stracili fabryki, domy i ich wyposażenie
- Żyd powinien się odwdzięczyć deklaracją, że w Polsce nie ma antysemityzmu
- bliscy Kereta przeżyli Holokaust w Polsce: ojciec ukrywał się w dziurze po stronie aryjskiej, ciocię zabili Polacy, babcia seksem opłacała kryjówkę u Polaka

Przyznacie, że daje do myślenia...

Duch teatru

Kiedyś Ida Kamińska, Mordechaj Gebirtig i “Dybuk”.

Dziś sklep.

Ot i najkrótsza historia Teatru Żydowskiego w Krakowie.

Przymierzając ubrania, nie kostiumy, możemy podziwiać resztki zachowanych polichromii.

Przedszkole

W pewną piękną, słoneczną sobotę przemierzałam spacerowym krokiem ulicę Augustiańską. Zza nie zasuniętej firanki w lokalu na parterze dostrzegłam hebrajskie litery na ścianie.

Przy guziku domofonu “Przedszkole” - krótko i na temat.

To Żydowski Niepubliczny Punkt Przedszkolny organizacji Chabad Lubawicz w Krakowie.

Geniza, czyli o przypominaniu słowa

Giza… Egipt… geniza! Pomieszczenie, lub schowek (np. skrzynia w przedsionku synagogi) służący do przechowywania niekoszernych (uszkodzonych, zawierających pomyłki) świętych tekstów hebrajskich (zwojów Tory, mezuz, tefilin). Etap przejściowy przed… grobem Tory.

Za najsłynniejszą uchodzi geniza kairska, odkryta w synagodze Ben Ezry pod koniec XIX wieku.

Najprawdopodobniej łańcucka bima także pełniła wspomnianą funkcję.

City

Tak światowo nazywał się tarnowski hotel, wybudowany w 1913 roku, własność Estery i Majera Weissów.

Dziś lśni odnowionym blaskiem i… krzyczy pustką po dawnych bywalcach.

Oprócz bogato zdobionej fasady warto zwrócić uwagę na mezuzę, Gwiazdę Dawida, nazwisko właściciela zapisane alfabetem hebrajskim, pamiątkową tablicę, oraz przyklejone do szyby przedwojenne zdjęcie hotelu.

Prawie czuję zapach potraw serwowanych w usytuowanej niegdyś na parterze restauracji...

Łaźnia, czyli historia pewnej rewolucji

Chodzi o dawną żydowską łaźnię w Tarnowie i “Kuchenne Rewolucje” Magdy Gessler, która ratowała działającą w budynku mykwy restaurację.
 

Pamiętam ten odcinek programu doskonale. Znaną restauratorkę oburzały dancing z tańcem na rurze i szpecące budynek banery. Stanowczo domagała się poszanowania miejsca, jego architektury i historii, także tej trudnej - związanej z II wojną światową. 

Dopingowałam poczynaniom Magdy Gessler jak nigdy dotąd, a gdy ogłosiła, że restauracja będzie serwować kuchnię żydowską - miałam ochotę serdecznie ją uściskać. Od razu także postanowiłam, że na pewno odwiedzę to miejsce. 

Ratowała, jak się okazuje skutecznie. Zachwyca zarówno mauretańskie wnętrze (oryginalne kolumny, oprawa okien - przed wojną były tu szatnie i rozbieralnie), jak i to, co ląduje na talerzu. Czulent, kreplachy, pasztet z gęsich wątróbek, figi z kozim serem i rozmarynem…

Odpowiedź

Pytanie

Jak myślicie, gdzie jestem?
Sznurówki zawiązane w nieprzypadkowy sposób to jedna z małych wskazówek.

Piekarnia

Było ciemno i mroźno. Po intensywnym dniu wracaliśmy z okolic Lanckorony, głośno się zastanawiając, w którym fast foodzie upolujemy coś na kolację.

I nagle - Eureka! W Lanckoronie jest przecież piekarnia. Piekarnia fenomen, rzec muszę.

Gdy już zamkną muzeum, sklepiki, a nawet wszystkie kawiarnie; gdy turyści znikną z Rynku, a miejscowi w domach - jest ona - ostoja światła, ciepła i niebiańskiego wprost zapachu.

Chrupiące bochenki w kilku rodzajach? Gorące bułki prosto z pieca? Drożdżówki z serem, lub kakao? Proszę bardzo! Od rana do późnego, późnego wieczora.

To rodzinny interes. Z niebagatelną, liczoną od 1925 roku tradycją.

Wyszliśmy objuczeni pieczywem. W cieple ceramicznego pieca i ponad 90-letniej historii słowa takie, jak węglowodany… gluten… nikną w mącznej mgle, topią w maśle i płynnym kakao, tracą na swojej XXI-wiecznej demoniczności.

W korytarzu piekarni dodatkowo odkryłam Gwiazdy...

Willa Róż

Była sobie “Willa Róż”… W Lanckoronie. Wsi położonej 30 km od Krakowa. Urokliwej niczym Kazimierz Dolny.

“Willa Róż” - przedwojenny pensjonat i Haus Krakau-Land. Owiana niesławną legendą luksusowego miejsca narad i wypoczynku nazistów. Ponoć bywał tu sam Hans Frank…

Co możemy zobaczyć dzisiaj? Filary flankujące wjazd na posesję i cudowną aleję donikąd.

Hotel

Powiedzieć, że był nowoczesny to stanowczo za mało! 

Oddany do użytku w 1912 roku Hotel Francuski posiadał elektryczność, centralne ogrzewanie, cichobieżne windy, pneumatyczną pocztę, elektryczne zegary do budzenia, automobil kursujący między hotelem a dworcem kolejowym, pokoje wyłącznie od ulicy, obsługę władającą ośmioma językami, restaurację serwującą wyjątkowe dania. 

Właściciel Hotelu Francuskiego - pochodzący z bogatej rodziny kamieniczników Aleksander Ritterman zmarł z głodu w warszawskim getcie.

Hotel Francuski, Kraków, ul. Pijarska.

Witryna

Przedwojenna? Bardzo chcę w to wierzyć i… wolę nie sprawdzać. 

W pobliżu częstochowskiej katedry, w czasie wojny tuż poza granicami Dużego Getta. Może była witryną piekarni, lub innego sklepiku? Najpewniej takiego, co to szwarc, mydło i powidło. Może jakiś głodny Żyd błagał sprzedawcę o kromkę chleba, kilka ziemniaków?

A może zawsze mieścił się tu warsztat szewca? Czy któryś z nich usłyszał pytanie, w jakich butach można uciec przed śmiercią? 

Teatr

Teatr czy wodociągi?

Źródło

 

 Źródło

 

 

 Źródło

"Historio, historio,
cóżeś ty za matnia,
pchamy się na scenę,
a to jeszcze szatnia."

/fr. "Orszaki, dworaki" Agnieszka Osiecka/

Historio, historio,
cóżeś ty za matnia,
pchamy się na scenę,
a to jeszcze szatnia.tekst poezja-spiewana.pl

Historio, historio,
cóżeś ty za matnia,
pchamy się na scenę,
a to jeszcze szatnia.tekst poezja-spiewana.p