Wadowice

Dom przedpogrzebowy, a zarazem główne wejście na kirkut. Po lewej dawne mieszkanie dozorcy cmentarza.

Tablica z napisem w języku hebrajskim: "Cmentarz założony w roku [brak daty], Wadowice".

Widok ogólny kirkutu, w głębi dom przedpogrzebowy. Macewy - zgodnie z żydowską tradycją - ustawione są w kierunku wschodnim, główne wejście (właśnie przez sień domu przedpogrzebowego) jest od strony zachodniej. Odwiedzający cmentarz widzi więc najpierw "plecy" nagrobków.

Pamiętacie posta "Goj na kirkucie"? Wspominałam w nim o ohelach. Spotykane na niektórych kirkutach niewielkie budynki to ohele (z j.hebr. namiot). Wznoszone są nad grobami rabinów, bądź cadyków. W ten sposób wyróżnia się, a także honoruje wybitnych zmarłych. Czasami funkcję ohelu pełni ozdobne ogrodzenie, a nawet niski murek. Nie w przypadku nagrobka j.w., a także kilku innych na wadowickim kirkucie. To znak, że obok siebie pochowani zostali członkowie jednej rodziny. Resztki wątpliwości rozwiewa zawód zmarłego: adwokat.


Dariusz Rozmus w "De Judeorum arte sepulcrali..." pięknie napisał: "Cmentarze żydowskie kojarzą się dzisiaj przeważnie z szarością zwietrzałych kamieni." To prawda, ale są wyjątki. Polichromowane macewy to rzadkość, a więc i duży atut wadowickiego kirkutu.



Kirkut został założony pod koniec XIX wieku. II wojnę światową przetrwał w dobrym stanie, zapewne dlatego, iż Niemcy sprzedali grunt, na którym się znajdował bawarskiemu przedsiębiorcy. Ów nieznany z nazwiska inwestor jeszcze po wojnie miał nadzieję na odzyskanie swojej własności (!)

Dwudziesty pierwszy kwietnia tego roku. Druga nasza wizyta na wadowickim kirkucie. Tym razem obiecałam sobie solennie, że "jakoś" muszę wejść na teren ogrodzonego i zamkniętego cmentarza. Mur sprawiał solidne wrażenie, ale to mnie nie zraziło. Ciepły, suchy dzień, niezbyt gęsta roślinność i skoszona trawa skutecznie dopomogły w podjęciu decyzji o obejściu całego cmentarza wzdłuż muru. Ruszyłam przodem, a Piotr - chcąc, nie chcąc - za mną. Byliśmy mniej więcej w połowie drogi, gdy zaczął narzekać i namawiać mnie do powrotu. Żarliwie przekonywałam, że skoro już tu jesteśmy, to cóż nam szkodzi sprawdzić, że w najgorszym razie zrobimy sobie mały spa... Przerwałam, nie mogąc uwierzyć własnemu szczęściu. Od strony wschodniej, gdzie dawniej było drugie wejście na kirkut, mur był niższy, jego górna część rozebrana (cegły pozostawione od strony cmentarza pełniły funkcję schodków), zaś pod murem zrobiony wąski (na szerokość ustawionej bokiem stopy) nasyp. Popatrzyłam na Piotra, który powiedział tylko: "Jeśli wchodzimy, to właśnie tędy". Nie trzeba mi było dwa razy powtarzać.