Wypiski z Hanny Krall

W trakcie wciągającej lektury "Reporterki" Jacka Antczaka niejeden raz pomyślałam: Jaka ta Hanna Krall sensowna! Jak ta Hanna Krall mądrze mówi! Na regale stoi jedna, dwie... siedem jej książek. Wszystkie przeczytane. Lata temu. Uczciwie muszę przyznać, że owym lekturom nie towarzyszył zachwyt, nużyły mnie, wydawały się niezrozumiałe. Ważny temat i... rozczarowanie formą. To rodziło frustracje. A jednak kupowałam kolejne tytuły aż do... "Reporterki" właśnie. Tę ostatnią tylko dlatego, że w Taniej Książce kosztowała "całe" sześć złotych. No cóż, piszę prawdę.

Oddajmy na chwilę głos Antczakowi: "Reporterka" to wywiad-rzeka złożony z cytatów. Z rozmów, wypowiedzi (prasowych, dla TV, radia, na czatach internetowych), wywiadów, jakich Hanna Krall udzieliła w swoim życiu." Przeczytałam w jeden wieczór, a potem sięgnęłam do źródeł, po "Hipnozę", "Zdążyć przed Panem Bogiem", "Taniec na cudzym weselu". Jak dobrze, że je wszystkie mam.

Może do książek Hanny Krall trzeba dojrzeć, a może po prostu się zestarzeć?

Z jednego wielkiego cytatu, jakim jest "Reporterka", wykroiłam nieco mniejszy - subiektywny portret pisarki.

"Moim zawodem jest dowiadywać się. Dla reportera najważniejszy jest reportaż, czyli dokonywanie zapisu świata. Po co mi fikcja, jeśli prawdziwe życie jest ciekawsze? Jestem niewolniczo przywiązana do faktów. Tak. Wszystko zdarzyło się naprawdę. Trudno panu w to uwierzyć, prawda? Mnie też trudno. Ja nie stwarzam, ja mówię o świecie stworzonym przez kogoś innego. Widzę? Nie. Miewam poczucie, że od czasu do czasu lepiej słyszę. Dwie rzeczy są ważne: słuch i ciekawość świata. Ponieważ przez całe prawie dzieciństwo izolowano mnie od świata, byłam tego świata ogromnie ciekawa. Czy to wystarczający powód, żeby być reporterem? Jedni ludzie żyją, a drudzy ludzie zapisują. Opowiadam historie moich bohaterów, to wszystko. Są dwa sposoby opowiadania o świecie. Poprzez szeroką, rozległą panoramę, poprzez dzieje narodów, wojny i rewolucje, jak to robi Ryszard Kapuściński. Albo poprzez historię jednego człowieka, jak ja to robię. W historiach, które opowiadam, jest prawdziwa śmierć, prawdziwy strach, prawdziwa odwaga. Może i czytelnicy mają dość wymyślonych historii, prostych prawd, może chcą usłyszeć pytania, na które nie ma odpowiedzi. Historie, które opisuję, są tak dobitne, że każdy czytelnik potrafi zrozumieć, co jest dobre, co złe. I każdy, podobnie jak ja, może sobie zadać pytanie, co sam zrobiłby w danej sytuacji. Czy zachowałby się należycie? Czy stchórzyłby? Czy byłby obojętnym świadkiem, który przechodzi na drugą stronę ulicy?

Zdałam sobie sprawę, że ludzie, którzy przeżyli Zagładę, są nam bardziej potrzebni, niż my im. Ich refleksja, ich smutek, ich wiedza są nam potrzebne... Im straszniejsza historia, tym słowa muszą być prostsze. To, o czym piszę, nie zniosłoby żadnych ornamentów i pióropuszy. Ja zagęszczam, z wielu zdań robię jedno. Nigdy nie opisuję życia od początku do końca. Zawsze jest to tylko epizod. Dostaję dużo listów, ludzie podchodzą do mnie na spotkaniach autorskich. Czasami słyszę kilka przypadkowych słów, zdanie, które zapada w pamięć. Idę ich śladem. Jestem głęboko przekonana, że niektóre historie są przeznaczone specjalnie dla mnie. Staram się umieścić w reportażach jak najwięcej imion, nazwisk i adresów. Są to zawsze autentyczne nazwiska. Tych ludzi zamordowano, nie mają grobów, nie mają nigdzie swojej tabliczki z nazwiskiem. Chciałabym, żeby byli chociaż w mojej książce, żeby ktoś o nich dowiedział się. Chciałabym, aby moi czytelnicy wyobrazili sobie tamtych ludzi - nie tylko ich śmierć, lecz ich życie. Chciałabym, żeby było im przykro, bo już nie ma tamtej cywilizacji, żeby było im żal, żeby zatęsknili za tamtym światem. "Nie ma zbiegów okoliczności, wszystko się ze sobą łączy i ma swój sens". Z każdą książką, każdą kolejną historią upewniam się, że jest właśnie tak, jak powiedział Czechowicz.

Nie pisze się dla bohaterów, tylko dla czytelników. Trzeba pytać o rzeczy najdrobniejsze po to, by odtworzyć świat. Reporter jest ograniczony przez życie. Często wiem, jak powinna historia się potoczyć, ale ona toczy się zupełnie inaczej! Nie wolno mi, niestety, niczego poprawić, nawet drobnych, błahych szczegółów. Jestem uzależniona od faktów. Jak czegoś nie wiem, nie mogę dalej pisać. Ludzie upiększają swoje życie, ale dzięki kłamstwom można poznać ich marzenia. Nie lubię techniki podczas rozmowy. Mikrofon to technika, którą musiałabym zainstalować między sobą a rozmówcą, tam zaś nic nie powinno stać, najwyżej kawa.

Świat jest pełen historii do opisania. Jestem reporterką."