Okruchy

 

Okruchy... Tak nazwałam to, co w przestrzeni miejskiej Torunia pozostało po jego niegdysiejszych żydowskich mieszkańcach. Niewiele, prawie nic. A jednak włodarzom miasta należy się pochwała. Potrafią docenić i upamiętnić nawet to, czego nie ma.

Ul. Szczytna. Upamiętniająca synagogę tablica, wmurowana w fasadę współczesnego budynku. Synagoga stała w głębi parceli. Obecnie od strony ulicy Podmurnej w tym miejscu jest małe podwórko, na które można wejść. Ba, jest tam także mur, na którym z powodzeniem mógłby zawisnąć baner ze zdjęciem synagogi, lub mogłaby ona zostać namalowana bezpośrednio na murze. 

Ul. Szeroka. Dom, w którym mieszkał rabin Cwi Hirsz Kaliszer.

Ul. Szeroka. Tablica na domu, w którym mieszkał rabin Cwi Hirsz Kaliszer - prekursor syjonizmu. Dla porównania... w roku śmierci Kaliszera Teodor Herzl - ojciec tego ruchu - miał zaledwie 14 lat. Widzicie mały kamyk w lewym dolnym rogu tablicy? Hebrajski napis: HAR HA-ZEITIM znaczy Góra Oliwna. Stamtąd pochodzi. Rabin Kaliszer został pochowany na toruńskim kirkucie. Kamyk to zatem piękny gest w stronę autora “Tęsknoty za Syjonem”.

Góra Oliwna, z przepięknym widokiem na Jerozolimę słynie m.in. z kirkutu, na którym chciałby spocząć każdy pobożny, ortodoksyjny Żyd. Ci zmarli bowiem jako pierwsi wstaną z grobów i podążą na spotkanie z Mesjaszem. Judaizm zabrania ekshumacji. Jednym z wyjątków jest przeniesienie szczątków zmarłego do Jerozolimy, na wspomniany j.w. cmentarz.
 

Ul. Pułaskiego. Oryginalna brama prowadząca na znajdujący się tu kiedyś kirkut. Cmentarz przetrwał wojnę. Ocalał dom przedpogrzebowy i większość macew. W latach 70-tych komuniści splantowali teren, usunęli nagrobki, nawieźli ziemię (żeby szczątki nie wychodziły po deszczu:(:(:( Powstał miejski skwer (sic!).

Budynek domu przedpogrzebowego zniknął dopiero w latach 90-tych. Szaber, pożar, zaniedbania... “Spycharka dokończyła dzieła” - kwituje jeden z okolicznych mieszkańców (źródło). Powojenny kirkut ocalił na swoich fotografiach (robionych tuż przed jego likwidacją) Bohdan Horbaczewski.

Głaz i tablica upamiętniające kirkut i najzacniejszego pochowanego nań torunianina - rabina Cwi Hirsza Kaliszera.

Ta lipa pamięta pochówek Kaliszera. Nie ma grobu, nie ma macewy... Jest nazwane imieniem rabina drzewo.

Myślicie, że ten zakaz jest respektowany? Na własne oczy widziałam, że nie przez wszystkich :(:(:( Ludzie, ludzie, a gdyby ktoś wyprowadzał psy na katolickie cmentarze????

Nie chcę smutnego zakończenia dla mojej krótkiej opowieści. Jestem pod wrażeniem tego, co zrobiło miasto dla uczczenia pamięci toruńskich Żydów. Zawsze powtarzam... nie cofniemy przeszłości, błędów poprzednich pokoleń, poprzednich władz. Ważne jest to, co robimy teraz. Ważne jest to, co robimy my.

O toruńskich Żydach można już tylko poczytać...

“Żydzi w Toruniu w okresie międzywojennym”, Adam Marolewski.
“Cmentarz żydowski”, Magdalena Niedzielska.
Przedstawione na zdjęciach ceramiczne rzeźby urokliwie i z wyczuciem zdobią toruńską Starówkę.