Lustro

Na pierwszej emporze Synagogi pod Białym Bocianem mieści się wystawa stała “Historia odzyskana. Życie Żydów we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku”.

Jeden jej element zwraca szczególną uwagę. To lustro z naklejką w kształcie żółtej Gwiazdy Dawida z czarnym napisem “Jude” - takiej, jaką naziści naznaczali Żydów w niektórych częściach okupowanej Europy.

Staję przed lustrem, widzę tę Gwiazdę na swojej piersi i przez jedną straszną minutę jestem poniżaną, prześladowaną Żydówką.

Lekcja pokory i empatii. Kiedyś “Cud purymowy”, dziś Gwiazda i lustro...

Brawa dla pomysłodawcy. Wielkie brawa!

Tory

“Kiedyś zjawił się u mnie po nocy jakiś rabin i prosił o przechowanie dziesięciu bardzo starych i cennych Tor. Całą noc mi tłumaczył, że kto uratował Torę, to jakby uratował człowieka. I że Tory powinny być przechowywane na stojąco. Co miałem robić. Wziąłem te Tory. Później bałem się rewizji. Biegałem jak głupi z nimi ze strychu do piwnicy i na odwrót. Zawsze oczywiście trzymałem je na stojąco. (...) po wojnie przyjechali do mnie tacy goście z Żydowskiej Komisji Historycznej. I wie pan co zrobili? Wrzucili te Tory na samochód na leżąco i pojechali. A ja się tak cały czas starałem, żeby one stały.”

/fr. “Magister Tadeusz Pankiewicz. Biografia”, Anna Pióro/

 Tory w aron ha-kodesz. Synagoga Chewra Lomdei Misznajot w Oświęcimiu.

Tory w aron ha-kodesz. Synagoga Mała we Wrocławiu.

 

Zagadka

Macewa na gdańskim kirkucie. Kamyki, kwiaty, świeca z chrześcijańskim motywem Świętej Rodziny i kwitele - nie-kwitele: “Z prośbą o dobrego męża”.

Kto zostawił te znaki pamięci, nadziei, a może… bezbrzeżnej rozpaczy, która na pomoc wzywa zaświaty? Kto pomieszał te wszystkie symbole i na czyim grobie? Czy ona była Polką, a on wielkim rabinem?

Zanim wykrzywimy usta, parskniemy śmiechem, lub powiemy coś krytycznego, zatrzymajmy się na chwilę. To mogła być także wychowana w polskich realiach Żydówka, chrześcijanka nieświadoma swoich prawdziwych korzeni. Osoba, która nagle odkryła żydowską tożsamość, a wraz z nią inną, wciąż jeszcze nie do końca oswojoną tradycję.

Czy to ma jakiekolwiek znaczenie, kim była kobieta prosząca o dobrego męża? Ta krótka i ulotna - żyjąca tak długo, jak papier na deszczu i wietrze historia pomieszanych symboli wzrusza. Pewnie dlatego zdecydowałam się ją opowiedzieć, a może… kazały mi to zrobić rosnące na kirkucie, natarczywie szumiące drzewa?

 

Zawsze coś

 

Na tym nagrobku lewity dzban się nie zachował, ale misa wciąż jest piękna…

Gdański kirkut. Natarczywy szum potężnych drzew. Zadbane, wypielęgnowane ludzką ręką miejsce. Pewnie i o Strażnikach Pamięci opowiadają drzewa.

Zawsze coś można skleić…

Zawsze coś można poskładać…

Zawsze coś można ocalić.
 

Radość

Radość, wielka radość! Gdy widzę kolejną wyremontowaną synagogę, kolejny zadbany kirkut. Niewygodny temat i nierentowny obiekt dla jednych, powinność i wyzwanie dla innych. Do tych drugich mi bliżej, z tymi innymi mi po drodze.

Z sentymentu i dla porównania… Nasze stare zdjęcia i nowe, wspaniałe strony www odmienionych jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki miejsc. 

Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej. 2007.

 Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej. Detal. 2007.

Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej. Detal. 2007.

Ośrodek Spotkania Kultur i Dąbrowski Dom Kultury

Synagoga w Zamościu. 2006.

Synagoga w Zamościu. 2006.
Centrum “Synagoga” Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego