Rabin i cadyk

Na nagrobkach wielkich rabinów i cadyków bogobojni Żydzi zostawiają kwitelech - kartki papieru z odręcznie wypisanymi prośbami. Duchowym autorytetom bliżej do Boga niż zwykłym ludziom, a do zwykłych ludzi bliżej im niż Bogu. Stąd rola pośredników w zanoszeniu przed oblicze Haszem ziemskich modlitw i wypraszaniu ich spełnienia.

Kim zatem są rabini i cadycy? Dla przejrzystego przedstawienia różnic pomiędzy nimi przyjmijmy oznaczenia literowe R i C.

(1) Definicja. Mistrz, nauczyciel (hebr. raw) (R). Sprawiedliwy (hebr. cadik) (C).

(2) Funkcja. Urzędnik gminy żydowskiej, certyfikowany autorytet w sprawach religijnych w nurcie judaizmu rabinicznego, lub - począwszy od XIX w. - nowych odłamach judaizmu, jak np. judaizm reformowany (R). Duchowy przywódca chasydów (C).

(3) Cecha wyróżniająca. Wiedza (R). Charyzma (C).

(4) Czas. Po raz pierwszy w okresie niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.), następnie od I-II w. n.e. do dziś (R). Od XVIII w. do dziś (C).

(5) Religia. Nacisk kładziony na teorię. Studiowanie świętych ksiąg, dyskusje talmudyczne (R). Nacisk kładziony na praktykę. Przeżycie duchowe, mistyczne. Kontakt z Bogiem poprzez ekstatyczny taniec, modlitwę, śpiew (C).

(6) Autorytet. Oparty na kompetencjach (R). Oparty na bezpośrednim kontakcie z siłami wyższymi, stąd przypisywanie nadprzyrodzonych umiejętności (lewitacja, jasnowidztwo, uzdrawianie) (C).

(7) Zakres działania. W obrębie danej gminy żydowskiej (R). Na dowolnie dużym obszarze. Dwór cadyka - miejsce zamieszkania, do którego pielgrzymują jego zwolennicy, pomieszkując (np. w okresie świąt), lub też przebywając na stałe (C).

(8) Miejsce modlitw. Synagoga, szul (nurt ortodoksyjny), temple = świątynia (nurt reformowany) (R). Sztibl, klojz. Chasydzki dom modlitwy, lub niewielkie pomieszczenie, pokój w prywatnym mieszkaniu (C).

(9) Finansowanie. Pensja wypłacana przez gminę żydowską (R). Składki i datki chasydów. Opłaty za audiencje, porady, wsparcie duchowe, talizmany (C).

(10) Dziedziczenie tytułu. Nie. Wymagane studia i wakat w gminie. Syn rabina może zostać rabinem, ale spełniając powyższe warunki (R). Tytuł przechodni, początkowo z mistrza na ucznia, z czasem z ojca na syna, lub zięcia (żeby majątek pozostał w rodzinie), stąd dynastie cadyków. Niektórzy cadycy opływali w bogactwa, inni żyli skromnie, przyjmując datki, ale i rozdając jałmużnę (C).

(11) Świętowanie. Brak cech szczególnych (R). Fajka, papierosy, alkohol, długie nocne biesiady (gł. Hawdala - uroczystość kończąca Szabat), wygłaszanie nauk (cadyk, lub jego uczniowie) (C).

(12) Interakcje. Judaizm rabiniczny zwalczał chasydyzm, uznając go za sektę (Gaon z Wilna - bodaj najbardziej znany “chasydożerca”), dopóki nie pojawił się większy wróg - judaizm reformowany (XIX w.). Od tej chwili chasydzi i mitnagdim, a więc przedstawiciele ortodoksji zgodnie krytykowali maskili - Żydów postępowych. 

Benzion Halberstam - cadyk z Bobowej. Źródło

Michael Schudrich - naczelny rabin Polski. Źródło