Rabin i cadyk

Na nagrobkach wielkich rabinów i cadyków bogobojni Żydzi zostawiają kwitelech - kartki papieru z odręcznie wypisanymi prośbami. Duchowym autorytetom bliżej do Boga niż zwykłym ludziom, a do zwykłych ludzi bliżej im niż Bogu. Stąd rola pośredników w zanoszeniu przed oblicze Haszem ziemskich modlitw i wypraszaniu ich spełnienia.

Kim zatem są rabini i cadycy? Dla przejrzystego przedstawienia różnic pomiędzy nimi przyjmijmy oznaczenia literowe R i C.

(1) Definicja. Mistrz, nauczyciel (hebr. raw) (R). Sprawiedliwy (hebr. cadik) (C).

(2) Funkcja. Urzędnik gminy żydowskiej, certyfikowany autorytet w sprawach religijnych w nurcie judaizmu rabinicznego, lub - począwszy od XIX w. - nowych odłamach judaizmu, jak np. judaizm reformowany (R). Duchowy przywódca chasydów (C).

(3) Cecha wyróżniająca. Wiedza (R). Charyzma (C).

(4) Czas. Po raz pierwszy w okresie niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.), następnie od I-II w. n.e. do dziś (R). Od XVIII w. do dziś (C).

(5) Religia. Nacisk kładziony na teorię. Studiowanie świętych ksiąg, dyskusje talmudyczne (R). Nacisk kładziony na praktykę. Przeżycie duchowe, mistyczne. Kontakt z Bogiem poprzez ekstatyczny taniec, modlitwę, śpiew (C).

(6) Autorytet. Oparty na kompetencjach (R). Oparty na bezpośrednim kontakcie z siłami wyższymi, stąd przypisywanie nadprzyrodzonych umiejętności (lewitacja, jasnowidztwo, uzdrawianie) (C).

(7) Zakres działania. W obrębie danej gminy żydowskiej (R). Na dowolnie dużym obszarze. Dwór cadyka - miejsce zamieszkania, do którego pielgrzymują jego zwolennicy, pomieszkując (np. w okresie świąt), lub też przebywając na stałe (C).

(8) Miejsce modlitw. Synagoga, szul (nurt ortodoksyjny), temple = świątynia (nurt reformowany) (R). Sztibl, klojz. Chasydzki dom modlitwy, lub niewielkie pomieszczenie, pokój w prywatnym mieszkaniu (C).

(9) Finansowanie. Pensja wypłacana przez gminę żydowską (R). Składki i datki chasydów. Opłaty za audiencje, porady, wsparcie duchowe, talizmany (C).

(10) Dziedziczenie tytułu. Nie. Wymagane studia i wakat w gminie. Syn rabina może zostać rabinem, ale spełniając powyższe warunki (R). Tytuł przechodni, początkowo z mistrza na ucznia, z czasem z ojca na syna, lub zięcia (żeby majątek pozostał w rodzinie), stąd dynastie cadyków. Niektórzy cadycy opływali w bogactwa, inni żyli skromnie, przyjmując datki, ale i rozdając jałmużnę (C).

(11) Świętowanie. Brak cech szczególnych (R). Fajka, papierosy, alkohol, długie nocne biesiady (gł. Hawdala - uroczystość kończąca Szabat), wygłaszanie nauk (cadyk, lub jego uczniowie) (C).

(12) Interakcje. Judaizm rabiniczny zwalczał chasydyzm, uznając go za sektę (Gaon z Wilna - bodaj najbardziej znany “chasydożerca”), dopóki nie pojawił się większy wróg - judaizm reformowany (XIX w.). Od tej chwili chasydzi i mitnagdim, a więc przedstawiciele ortodoksji zgodnie krytykowali maskili - Żydów postępowych. 

Benzion Halberstam - cadyk z Bobowej. Źródło

Michael Schudrich - naczelny rabin Polski. Źródło

Niedziela

W kalendarzu hebrajskim dni tygodnia nie mają nazw, są numerowane. Dzień pierwszy, dzień drugi, itd. Wyjątek stanowi sobota - Szabat - najważniejsze żydowskie święto. Tydzień zaczyna się od niedzieli - jom riszon.

Jom riszon w Synagodze Starej… Zwiedzanie wystaw, warsztaty plastyczne, koncert pieśni jidysz i ladino w wykonaniu Urszuli Makosz, oraz wieczór literacko-muzyczny zbudowany wokół reportaży Alfreda Döblina z miast i dzielnic żydowskich przedwojennej Polski.

Döblin to bardziej literat niż dziennikarz, a jego reportaże przypominają raczej eseje. Barwny, soczysty język, wartka narracja i pióro dokładniejsze niż aparat fotograficzny - oto cechy charakterystyczne warsztatu Döblina.

Trudna do zdobycia książka “Podróż po Polsce” przenosi nas w świat, którego już nie ma. Jedyny dostępny w sieci fragment opowiada o Lublinie.

Wracając do muzyki… Ula Makosz wyśpiewała także nigun - chasydzką pieśń bez słów, melodię nuconą przy pomocy la-la-la, tara-tam, biri-bim-bam itp. Chasydzi uważają, że tekst obniża wartość religijną, duchową pieśni i ma mniejszą moc jednoczenia z Bogiem.

Nie bój się Żyda!

Nie bój się Żyda, czyli… o filarach antysemityzmu.

1. Antysemityzm starożytny – antyjudaizm:

·   Negowanie monoteistycznej koncepcji Boga.

2. Antysemityzm chrześcijański:

·   Zamordowanie Jezusa.

·   Ślepota żydowska - niedostrzeżenie w Jezusie Mesjasza.

·   Mord rytualny - dodawanie do macy wypiekanej na Pesach krwi chrześcijańskiego dziecka.

·   Bezczeszczenie hostii.

·   Zatruwanie studni i roznoszenie zarazy.

·   Korzystanie z mocy nieczystych, współpraca z diabłem.

3. Antysemityzm polityczny:

·   Międzynarodowy spisek żydowski.

·   Rządzenie światem.

4. Antysemityzm rasowy:

·   Skażona krew żydowska - nośnik zła i wypaczeń, przyczyna degeneracji fizycznej i moralnej.

5. Antysemityzm współczesny – antysyjonizm:

·   Negowanie państwa Izrael.

Na przestrzeni wieków kłamliwe i absurdalne przesądy pozbawiły życia wielu niewinnych Żydów. Ukoronowaniem prześladowań był oczywiście Holokaust. To czarna jak otchłań kropka nad “i” w słowie antysemityzm.

Przychodzę

"Przychodzę, byście wszystkich przyjąć chcieli,
żebyście czarnej nocy nie czynili,
w biały dzień."

/Papusza, fr. wiersza "Przychodzę do was"/

Urocza

Ta synagoga jest po prostu urocza! Wkomponowana w rząd kamienic, przy pochyłej (a jakże) ulicy Zjazdowej w Kętrzynie. Na długo przed Zagładą służyła baptystom, a obecnie Zborowi Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej.

Kamieniczka, bóżniczka, uliczka...