Przed i po

W przyszły weekend rozpoczyna się jubileuszowy - 20-ty Festiwal Kultury Żydowskiej. Zaopatrzyłam się już w drukowany program - kolorową książeczkę pełną obietnic i... po raz pierwszy planuję wziąć tydzień urlopu, by niczego nie musieć sobie odmawiać. Zaraz po sobotnich egzaminach wejdę w świat wystaw, wykładów, muzyki, spacerów, a wszystko to na jeden, ulubiony temat. Już jestem podekscytowana. Wspomniana książeczka straciła na "ładności", wiele w niej zakreśleń, dopisków, tajemnych oznaczeń. "I to pachnie, i to nęci..." Przy okazji zajrzałam do swoich festiwalowych notatek z lat ubiegłych i znalazłam takie oto wspomnienie.

5 lipca 2006 – środa – Synagoga Kupa

Północ. Ścieżka do synagogi wytyczona płomykami świec. Zapowiedź niezwykłego koncertu fortepianowego. Anthony Coleman gra Gebirtiga – jego słynne, ludowe pieśni we własnej, zaskakującej aranżacji.

„Bałagan” na fortepianie okazuje się zamierzony. Masywne, szklane popielniczki, taśma izolacyjna, szklanki, klucze – to wszystko już niebawem posłuży artyście w uzyskaniu mniej, lub bardziej dziwnych muzycznych efektów. Kolejne przedmioty na zmianę znikają we wnętrzu instrumentu.

Czy można tak „męczyć” zacny i cenny zapewne sprzęt? Widocznie dla Gebirtiga można wiele.

...................................................

Pisać o Gebirtigu, to trochę jak o Singerze... Trzeba mieć hucpę! Poza tym prawie każdy zna obu Panów. Zatem teraz tylko krótki biogram, a więcej obiecuję, gdy uda mi się zdobyć i przeczytać książkę Natana Grossa "Żydowski bard".

Mordechaj Gebirtig urodził się na krakowskim Kazimierzu, w tradycyjnej żydowskiej rodzinie. Pracował jako stolarz w warsztacie swego brata, mieszkał w oficynie kamienicy przy ul. Berka Joselewicza, na fasadzie której znajduje się obecnie pamiątkowa tablica. Nielubianą pracę i biedne życie osładzał sobie pisaną w jidysz poezją. Nie znając nut, sam komponował muzykę do swoich wierszy. Doceniany już za życia, światową sławę zdobył po śmierci. Zastrzelony w czerwcu 1942 roku, podczas akcji wysiedleńczej w krakowskim getcie, nie ma swojego grobu. Symboliczny postawiono mu po wojnie, na kirkucie przy ulicy Miodowej.

Za Agnieszką Legutko-Ołownią - autorką przewodnika "Krakowski Kazimierz" - powtórzę znaną ponoć anegdotę związaną z ostatnim żydowskim bardem. "Pewnego razu śpiewak uliczny pod oknem Gebirtiga śpiewał jego własną pieśń "Rejzele". Gdy Gebirtig, nie mogąc znieść przekształceń, chciał śpiewaka poprawić, ów obruszył się: Popatrz, popatrz, to ja to śpiewam odkąd zburzono Świątynię, a ten chce mnie uczyć!"